Bij het Active House-seminar in mei kwamen drie sprekers aan het woord die precies de vinger op de zere bouwplek wisten te leggen. De bouwsector en de Bouwregelgeving werden niet gespaard.
Het gaat goed met Active House. Er is een groeiende belangstelling vanuit de markt en dat is onder andere terug te zien in de interesse in het 10 stappenplan. Daarnaast werd het artikel Positieve energie in de veenderij op Linkedin meer dan 20.000 keer bekeken.
Alle reden voor een feestje! Dit keer gehouden bij gastheer DGMR. Active House-bestuurslid Marthijn Reekers stipte kort de hoogtepunten aan van het afgelopen jaar.
2018-2019 gaat voor Active House als een goed jaar de boeken in met de lancering van een nieuwe website, een 10 stappenplan, infotorials voor architecten en corporaties. Daarnaast is Active House in gesprek met een aantal marktpartijen die zich willen aansluiten als partner.
Het afgelopen jaar werd goed doorgepakt, bleek ook uit de reeks publicaties over Active House. Zoals de binnenkort te verschijnen rondetafel over gezondheid en BENG in het magazine van Duurzaam Gebouwd, maar bijvoorbeeld ook aandacht voor Active house in het vakblad Bouw en Uitvoering.
Kantoren en buitenmensen
Bij een feestje hoort Atto Harsta. Deze Active House-man van het eerste uur hield een bezield verhaal over ‘mismatch’. Ons brein is voor een belangrijk deel nog net zo geprogrammeerd als dat van onze prehistorische voorouders. Maar de omgeving is ingrijpend veranderd.
Een goed voorbeeld van een mismatch is die van de gebouwde (kantoor)omgeving en de hoeveelheid licht die we nodig hebben voor het circadiaanse ritme (of het slaap-waakritme). Harsta: “Het circadiaanse ritme is essentieel voor alle gezondheid gerelateerde processen. Maar het komt niet voor in het Bouwbesluit. Het Bouwbesluit heeft niets met gezondheid. Het zegt alleen iets over dat licht belangrijk is om te kunnen zien. Er wordt een hoeveelheid licht gedefinieerd op een werkvlak, maar er wordt voorbijgegaan aan de gezondheid. Want je hebt dagelijks 1.000 à 1.200 lux nodig (als ondermaat) om je biologische systeem te activeren. De kantoren waar we in verblijven zijn biologisch dode verblijven die doen niets om de biologische klok te activeren.”
Harsta: “We zijn buitenmensen, niet voor binnen gemaakt. Het Bouwbesluit doet alsof we binnenmensen zijn. Die amper licht nodig hebben, te weinig bewegen en alleen maar zitten. Ik zeg altijd: ‘Het Bouwbesluit is altijd te laat, maar evolutionair gezien is het twee miljoen jaar te vroeg.’”
Vertrouwen in techniek
Na de oorlog hebben we veel gesloten dozen gebouwd met een slecht binnenmilieu om er vervolgens installaties in te hangen om het probleem op te lossen. Dat doen we nog steeds, aldus Harsta. “We hebben primair een groot vertrouwen in de techniek. Als we maar een hoop techniek in een gebouw stoppen dan komt het wel goed. Maar er wordt geen rekening gehouden met het feit dat we teveel zitten en te weinig bewegen. We kunnen als buitenmensen zijnde ook niet goed tegen een constante temperatuur. De buitentemperatuur is dynamisch, daar zou je binnen ook rekening mee moeten houden.”
Ook is het merkwaardig dat je brein optimaal functioneert bij zeventien graden, maar we zitten de hele dag te werken met een vaste temperatuur van 21 graden. “Dan is er ook nog te weinig luchtdynamiek in een gebouw. Je wordt in een kantooromgeving eigenlijk een beetje in een roes gehouden. Mijn stelling is dat comfort een bedreiging vormt voor gezondheid.”
Gezondheid en woningen
Een man met een missie op het gebied van een gezond binnenmilieu is Tim Beukers van Active House-partner BBA binnenmilieu. Beukers ging specifiek in op waarom het belangrijk is om over gezondheid na te denken als je een woning bouwt. Daarbij richtte Beukers zich specifiek op de slaapkamer, de kamer waar we de meeste tijd doorbrengen. Beukers keek daarbij onder andere naar luchtkwaliteit.
Bij luchtkwaliteit moet je goed nadenken over de emissies van materialen in de ruimte. “Veel gezondheidsklachten zoals astma hebben een directe relatie tot een stof als formaldehyde. Dit wordt gebruikt in onder andere spaanplaten, MDF, UF-isolatie en gordijnen en vitrages. Probleem is dat je toch niet zo snel op basis van een emissiekeurmerk een meubel of een gordijn koopt. Dat doet werkelijk niemand.”
Als het aan Beukers ligt gaat de bovengrens voor formaldehyde in het Bouwbesluit een heel stuk omlaag. Die bovengrens vormt nu een gevaar voor de gezondheid. Deze ligt twee keer zo hoog als bij een recentelijk Australisch onderzoek waarbij door het vrijkomen van formaldehyde-emissies al astmaklachten ontstonden.
Aansluitend op het verhaal van Harsta over het volproppen van techniek in een gebouw, vertelde Beukers dat hoe complexer je het verwarmings- en ventilatiesysteem maakt, des te hoger de kans op bouwgerelateerde gezondheidsklachten is.
“Dat is ook wel logisch, want er is meer dat vies kan worden of kapot kan gaan. Bij natuurlijke ventilatie is het veel robuuster, maar het wil niet zeggen dat natuurlijke ventilatie altijd beter is, het heeft onder andere met de omstandigheden en de locatie te maken. Je moet er niet vanuit gaan dat als je filters en mechanische ventilatie hebt dat het allemaal wel goed zal gaan. Vinger aan de pols houden, is hier het motto.”
Gebruiker centraal
Ook Menno Kooistra van TANK architects liet zijn licht schijnen op de bouwwereld. TANK is ontstaan als ingenieursbureau en architectenbureau en groeide de laatste jaren tot een bureau met 21 man sterk. Menno Kooistra (co-founder en directeur) leidt de architectuur & planning-afdeling evenals de R&D-afdeling, met een focus op duurzaamheid en de maatschappelijke impact van digitalisering.
Tank is momenteel bezig met de Silo’s op Zeeburgereiland en het eveneens Amsterdamse project De Voortuinen. Een transformatie van oud kantoorgebouw naar nieuwbouw bij het Westerpark. Verder tekent Tank aan de nieuwe pier van Scheveningen.
Het bureau kenmerkt zich onder andere doordat bouwfysica altijd leidend is in het ontwerp. Kooistra: “Wat ook aansluit bij Active House is dat we de individu heel belangrijk vinden. Je merkt dat het comfort niet voor iedereen hetzelfde is. De gebruiker moet centraal staan en niet alles opgelegd krijgen.” Verder werkt het bureau middels bioklimatische gevels. De aanpasbaarheid in de gevel is leidend deze heeft invloed op het binnenklimaat en de duurzaamheid.
Kooistra schetste een veranderend beeld als het om de bouw gaat. “Wekelijks wordt er een stad zo groot als Parijs wereldwijd bijgebouwd. Die gebouwen die er nu gerealiseerd worden wereldwijd zijn niet de meest duurzame. Kooistra: “Gezien de enorme vraag, is het voor ons een goed reden om niet op projectbasis te werken, maar op productbasis. Een leidraad daarbij is IT, maar niet hoe dit nu door de bouw wordt toegepast. De functie van een ruimte doet er straks niet zoveel meer toe of je er nu woont of werkt. Je moet de ideale ruimte maken op het gebied van comfort en duurzaamheid. Dat staats haaks op het Bouwbesluit en onze modernistische kijk van de bouwindustrie.”
Concreet betekent het dat TANK voor woningbouw niet meer het traditionele proces zal doorlopen. Ze bieden aan woningcorporaties en beleggers een woningbouwproject aan dat vooraf is geengineered en een bepaald principe qua constructie en klimaatbeheersing heeft. In september gaat TANK hier de markt mee op.
Tekst: Gerard Vos
