Ik heb een energieneutrale woning. Mensen die mijn blogs regelmatig lezen weten dit al langer. Op drie juni had ik zelfs al meer energie opgewekt dan dat ik dit jaar heb verbruikt, en ben ik dus netto energieleverend. Nu is het in principe niet zo heel gewikkeld om energieleverend te zijn. De huidige bouwregelgeving is nog helemaal niet zo streng, en zelfs als je volgens de minimale regels van het Bouwbesluit een woning bouwt kan je met een overmaat aan PV per saldo energieneutraal zijn. Maar heb je dan een goede woning? Ben je dan goed bezig?
Natuurlijk, je bent energieneutraal. Maar dat is net zoiets als met een Tesla model X (grote zware elektrische SUV) naar je werk rijden, en zeggen dat je zo bewust met het milieu omgaat. Dat kan natuurlijk veel efficiënter met een kleinere, lichtere auto. Energiebesparing gaat verder dan zorgen dat je slimme meter net zoveel opgewekte als afgenomen stroom toont. Efficiënt met materialen omgaan en onnodig verbruik verminderen zijn stappen die eerst komen, vòòr het compenseren van het resterende gebruik. En dat betekent onder andere isoleren, bewust ventileren en rekening houden met de zonnestraling, zowel voor het gebruik van zonnewarmte als het voorkomen van ongewenst hoge temperaturen.
Wat je na de bouwkundige maatregelen overhoudt is het gebruik, de bewonersinvloed op de energierekening. En het blijkt dat deze een enorme invloed heeft. Ik heb een keer een wetenschapper gesproken die de energierekeningen van verschillende, vergelijkbare woningen naast elkaar had gelegd. De woningen hadden energielabels A-E, maar op basis van de energierekening was niet te achterhalen welke woning – bouwkundig gezien – energiezuiniger was dan de ander. Het verschil in gebruik door de bewoners was zo groot dat bouwkundige verschillen wegvielen. En hierin kan het verschil worden gemaakt tussen een energieneutrale woning en een betere energieneutrale woning. Dat verschil zit hem in domotica, of zoals dat tegenwoordig heet, Smart Home.
Bij het ontwerpen van mijn eigen woning heb ik een aantal keer een discussie gehad met mijn vader over het integreren van Smart Home technologie in mijn plan. Hij vond dit onnodige luxe, want ‘je kan prima met de hand de gordijnen dicht en het licht aan doen’. Nu heeft hij daar een punt, maar dat was niet waarom ik Smart Home wilde (hoewel ik moet bekennen dat ik nu wel een aantal scenes heb ingesteld met verschillende soorten verlichting, zoals ochtend, avond, eten, etc). De reden waarom ik Smart Home in mijn huis wilde, en nu ook heb (want ik heb hem overtuigd), is vanwege de mogelijkheid om energiestromen te monitoren en te sturen.
De warmte in mijn huis wordt geleverd door een warmtepomp in combinatie met een buffervat (ik heb een gasloze woning). In goed geïsoleerde woningen blijkt het energieverbruik voor meer dan de helft aan warm tapwater op te gaan, dus hoe die warmtepomp wordt aangestuurd is van grote invloed op mijn totale energieverbruik. Omdat mijn BeNext Smart Home systeem registreert hoeveel energie mijn PV-dak opwekt en daarnaast ook monitort hoeveel energie ik gebruik, weet dit wanneer ik een overschot heb aan energie en dit het landelijke elektriciteitsnet in teruglever. Op dat moment wordt mijn warmtepomp ingeschakeld om het buffervat op temperatuur te brengen. Het voordeel is dat ik zo ‘gratis’ de warmte opwek die ik nodig heb en daarnaast het elektriciteitsnet minder belast met mijn opgewekte stroom. Ik hoef immers niet meer de warmtepomp in te schakelen als ik ‘s avonds wil douchen. In de toekomst zal me dit nog extra geld schelen, want nu kan ik nog salderen, maar vanaf 2020 zal deze regeling een andere invulling krijgen.
Het inzicht in mijn stroomverbruik en opwekmomenten heeft ook mijn gedrag veranderd. Zo was ik bijvoorbeeld niet meer alleen ‘s avonds of in het weekend, maar juist wanneer de zon schijnt. Puur het hebben van inzicht via een app op mijn telefoon of display aan de muur leidt tot gedragsverandering, tot een zuinigere leefstijl. Niet omdat ik me gecorrigeerd voel of omdat Smart Home zich opdringt, maar juist het tegenovergestelde: uit nieuwsgierigheid houd ik bij en word ik me bewust van mijn gedrag, mijn Hollandse zuinigheid doet de rest.
Ik gebruik Smart Home dus vooral om mijn woning nóg efficiënter met energie om te laten gaan. Hoewel, nu ik het systeem toch heb, vind ik het stiekem toch wel fijn dat ‘s nachts automatisch het licht in het toilet gedimd wordt als ik naar de wc moet, of de ramen dicht gaan als het gaat regenen. En als ik nu van huis ben gebruik ik mijn brandmelders als (gratis) alarmsysteem met meldingen op mijn telefoon als er wordt ingebroken. Toch ook wel een veilig gevoel.
Bas Hasselaar is werkzaam als Adviseur Bouwfysica & Duurzaamheid bij DGMR en te bereiken op bha@dgmr.nl.
